Roman Modzelewski. Spektrum

Ośrodek Propagandy Sztuki

Park im. H.Sienkiewicza

wernisaż: 19.10.2012, godz. 18.00

19.10.2012 - 25.11.2012

idea wystawy: Wera Modzelewska, Elżbieta Fuchs

kuratorzy: Małgorzata Dzięgielewska, Janusz Głowacki, Krystyna Łuczak-Surówka

Wystawa Spektrum w Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi jest pierwszą ekspozycją, która przedstawi w tak szerokim zakresie różne dziedziny aktywności Romana Modzelewskiego – malarza, rzeźbiarza, projektanta mebli, jachtów, wyrobów z metaloplastyki, projektanta i koordynatora odbudowy Starego Rynku w Łodzi, autora kompozycji przestrzennej na ścianie południowej Mauzoleum na Radogoszczu, ale także wieloletniego pedagoga, rektora łódzkiej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (obecnie Akademia Sztuk Pięknych im. Wł. Strzemińskiego) w latach 1952-63.

Ideą kuratorów było przybliżenie ogólnopolskiego i światowego kontekstu, w jakim rozwijała się aktywność Romana Modzelewskiego, pokazanie artysty jako twórcy interdyscyplinarnego, pionierskiego w dziedzinach projektowych, eksperymentującego z użyciem tworzyw sztucznych. O tym, że był twórcą światowego formatu może świadczyć jego projekt fotela RM 58, którym już na początku lat 60. zachwycił się Le Corbusier, i który w tym roku warszawska firma VZÓR wprowadziła do seryjnej produkcji.

Ekspozycja, której projektantem aranżacji jest scenograf Grzegorz Małecki, ukaże nowatorstwo dokonań Modzelewskiego – uznawanego obecnie za jednego z czołowych przedstawicieli polskiego designu lat 50. i 60. XX w. – w zakresie projektowania, jego prototypy mebli ze sklejki, winiduru, laminatu epoksydowego (m.in. fotele RM 56, RM 57, RM 58), projekty, fotografie i modele jachtów „Biały”, „Amulet” i „Talizman”, malarstwo, rzeźbę, witraże.

Prace na wystawie pochodzą ze zbiorów Muzeum Miasta Łodzi, Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi oraz z kolekcji Wery Modzelewskiej, Grzegorza Musiała, Jolanty i Marka Wagnerów.

Ekspozycji towarzyszy obszerny katalog z tekstami krytycznymi. Janusz K. Głowacki analizuje twórczość malarską, projektową i pracę pedagogiczną artysty, dr Krystyna Łuczak-Surówka opisuje projektowanie mebli, a Małgorzata Dzięgielewska życie i twórczość tego ważnego nie tylko dla Łodzi animatora kultury.

Roman Modzelewski (ur. 28 lutego 1912, Łoździeje na Litwie Kowieńskiej – zm. 24 grudnia 1997 roku, Łódź)

W 1931 roku rozpoczął studia w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych (od 1932 roku Akademii Sztuk Pięknych) w pracowni malarstwa sztalugowego u prof. Felicjana Szczęsnego Kowarskiego. Po uzyskaniu absolutorium studiował do 1938 roku malarstwo dekoracyjne w warszawskiej uczelni u prof. Leonarda Pękalskiego. Już podczas studiów Modzelewski wyróżniał się jako autor wielu projektów, które uzyskiwały nagrody i wyróżnienia w konkursach organizowanych przez warszawską uczelnię, m.in. w 1932 roku I nagrodę za projekt kiosku papierniczego. Projektował również wówczas szereg realizacji z zakresu metaloplastyki, m.in. kraty do budynku Sądów Grodzkich przy ulicy Leszno 53/55 w Warszawie. Dyplom z malarstwa sztalugowego uzyskał dopiero po wojnie, w 1946 roku, w ASP w Warszawie.

Jesienią 1939 roku wyruszył do Lwowa, gdzie utrzymywał się z wykonywania robót zleconych przez tamtejszą Spółdzielnię Artystyczną, m.in. realizował sgraffita reklamowe na elewacjach budynków, a także przedmioty z zakresu metaloplastyki. We Lwowie malował też portrety i martwe natury, utrzymane w stylistyce koloryzmu.

W 1944 roku udało się Modzelewskiemu powrócić do Warszawy, by następnie przedostać się do brata Teodora do Buska-Zdroju.

W 1945 roku, podobnie jak wielu warszawskich artystów i intelektualistów, m.in. jego profesor Felicjan Szczęsny Kowarski, przyjechał do Łodzi. Początkowo, przez kilka miesięcy, pracował w Liceum Sztuk Plastycznych. Jednocześnie współorganizował wraz z Leonem Ormezowskim, dyrektorem uczelni, a także m.in. Władysławem Strzemińskim, Stefanem Wegnerem, Felicjanem Szczęsnym Kowarskim Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych przy ul. Narutowicza 77.

Na przełomie sierpnia i września 1945 roku wziął udział w pierwszej po wojnie wystawie Zawodowego Związku Polskich Artystów Plastyków w Miejskiej Galerii Sztuk Plastycznych w Łodzi, gdzie zaprezentował 5 prac (za jedną z nich otrzymał Nagrodę Wydziału Kultury i Sztuki Zarządu Miejskiego).

Okres do 1945 roku, to czas, kiedy, jak sam artysta określał, jego zainteresowania malarskie koncentrowały się w kręgu „kapizmu – koloryzmu”. Malował wówczas liczne pejzaże, portrety, sceny rodzajowe, martwe natury. Przełomem okazał się wspólny plener z Władysławem Strzemińskim w Nowej Rudzie w 1946 roku, po którym Modzelewski odszedł od malarstwa impresjonistycznego na rzecz analizy obrazu słońca i obrazów powidokowych, eksperymentując z formą i kolorem, który to kierunek Strzemiński określił jako solaryzm (prace olejne z cyklu „Słońce”, lata 1946-48). W II połowie lat 40. i w latach 50. rozpoczął cykl prac nawiązujących do późnego kubizmu („Martwa natura – Butelka”, 1947; cykl „Żagle”, lata 1946-47). Od II połowy lat 50. aż do lat 90. W malarstwie poszukiwał nowych rozwiązań pozostających w kręgu abstrakcji, geometrii, związanych z fakturą (używał masy plastycznej – winidur, tworzyw sztucznych, żywicy epoksydowej, metalu, śrub). Obrazy te tytułowane były w większości „Kompozycjami”. Pod koniec lat 50. i na początku 60. wykonywał również rzeźby abstrakcyjne, nawiązujące do natury, z użyciem tworzyw sztucznych, metalu, drutów i tektury.

Modzelewski prowadził na łódzkiej uczelni, w różnych latach, zajęcia z malarstwa i malarstwa ściennego, malarstwa dekoracyjnego, dekoracji wnętrza, malarstwa architektonicznego oraz malarstwa i rysunku. Od 1 stycznia 1952 roku zaczął pełnić obowiązki tymczasowego rektora, by od roku akademickiego 1952/53 zostać pierwszym rektorem z wyboru. Funkcję tę pełnił jeszcze trzykrotnie (łącznie w latach 1952-1963).

Aby zapobiec planowanej przez Ministerstwo Kultury i Sztuki likwidacji uczelni, rozpoczął w tym czasie realizację koncepcji grupy „a.r.”, a także nawiązał współpracę z przemysłem poprzez kontakty z Ministerstwem Przemysłu Lekkiego i jego organem Instytutem Wzornictwa Przemysłowego. Istotną funkcją, jaką przyszło mu również pełnić, było stanowisko wiceprzewodniczącego utworzonej w 1959 roku Komisji do Spraw Programowania Mody.

W latach 50. artysta został projektantem i jednocześnie koordynatorem odbudowy Starego Rynku w Łodzi, która miała nadać nowy wygląd tej części miasta. Projektował wówczas także biżuterię metalową inkrustowaną kolorowymi żywicami epoksydowymi (zawieszki, pierścionki, brosze, bransolety), a także wazony czy oprawy do luster.

Równie ważną rolę, co jego artystyczne i pedagogiczne dokonania, spełniały realizacje projektowe. Był jednym z pierwszych polskich artystów, którzy eksperymentowali w połowie lat 50. z tworzywami sztucznymi. W 1957 r. na II Ogólnopolskiej Wystawie Architektury Wnętrz w warszawskiej Zachęcie zaprezentował prototyp dwóch foteli tapicerowanych na metalowych nogach (RM 57) i krzesła ze sklejki na metalowej konstrukcji z 1956 roku. Projekty te zdobyły II nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za „eksperyment – krzesła przy użyciu materiałów zastępczych”. W 1956 roku artysta wykonał również projekt fotela ze sklejki i metalu (RM 56). W roku 1958 ukończony został fotel z laminatu epoksydowego (RM 58), który okazał się prekursorskim zastosowaniem tego tworzywa w Polsce, a od strony formalnej stanowił unikatowy w skali światowej przykład w pełni uformowanej, jednorodnej organicznej skorupy siedziska.

W 1966 roku rozpoczęła się budowa pierwszego w Polsce jachtu z tworzywa – był to projekt angielskiego konstruktora Roberta Tuckera „Silhouette”. Projekt opracowany został w drewnie, a Modzelewski przerobił go na tworzywo. Tak powstał w 1967 roku jacht „Biały”, zwodowany w Mikołajkach w 1968 roku. W latach 1974-75 artysta zaprojektował i wykonał z żywicy poliestrowej jacht „Amulet”, zwany „Legendą Mazur”, a w latach 1980-84 stworzył projekt jachtu morskiego „Talizman”, który miał być wykonany z włókna węglowego, tzw. kewlaru (nie został zrealizowany).

Jeszcze na początku lat 60. został autorem projektu kompozycji przestrzennej bramy wejściowej i krat w otworach okiennych ogrodzenia na ścianie południowej Mauzoleum w Radogoszczu (obecnie oddział Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi).

W 1964 roku został doceniony jako pedagog otrzymując Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za „szczególne osiągnięcia w dziedzinie pracy dydaktyczo-wychowawczej, organizacji procesu dydaktycznego oraz kształcenia młodych kadr”. Podobne nagrody otrzymywał z rąk Ministra Kultury i Sztuki jeszcze w latach: 1976, 1980 i 1982.

W latach 70. Modzelewski był też autorem witraży wykonanych ze szkła i żywic epoksydowych, a na początku lat 80. witraża i dekoracji ściennej w domu towarowym w Poddębicach.