PASJE Doroty Kuźnik i Magdaleny Moskwy

Galeria Re:Medium

Piotrkowska 113

wernisaż: 15.03.2024, g. 18.00

15.03.2024 - 21.04.2024

Kuratorka: Małgorzata Dzięgielewska

Punktem wyjścia do organizacji ekspozycji pn. „Dorota Kuźnik, Magdalena Moskwa. Pasje” w Galerii Re:Medium był, dokonany w 2023 roku, zakup prac do zbiorów Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi, zrealizowany dzięki grantowi Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Urzędu Miasta Łodzi. Instytucja nabyła wówczas dwie prace łodzianki Magdaleny Moskwy: obraz „Bez tytułu Nr 103” z 2021 roku oraz rzeźbę „Bez tytułu Nr 83” z 2016 roku, a także dwie prace malarskie, związanej ze środowiskiem wrocławskim, Doroty Kuźnik: „Czarna suknia 10 Odonata” z 2019 roku oraz „Nie garb się!!! Stój prosto!!!” z 2021 roku.

Zakupione dzieła obu artystek znalazły się na wystawie „Siedem etapów życia kobiety – malarstwo polskich artystek", prezentowanej przez Miejską Galerię Sztuki w Łodzi jesienią 2022 roku w przestrzeniach Galerii Willa. Najnowsze nabytki uzupełniają oraz poszerzają kolekcję polskiej sztuki współczesnej o prace stanowiące istotny artystyczny głos uznanych współczesnych polskich malarek. Galeria posiada już w swoich zbiorach trzy obrazy Magdaleny Moskwy, m.in. zakupiony w 2018 roku (również w ramach dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego) obraz „Bez tytułu” (2005). Zakup kolejnych dwóch dzieł uzupełnia dotychczas zgromadzony zbiór, a także stopniowo rozbudwouje kolekcję Galerii o prace artystek/artystów spoza środowiska łódzkiego, w tym przypadku o dwa obrazy malarki Doroty Kuźnik.

Obecna łódzka prezentacja została uzupełniona także o prace użyczone przez artystki. Dopełniają one kompozycję wystawy, znacznie poszerzają perspektywę odbioru dzieł z kolekcji instytucji i są również okazją do zapoznania się z najnowszymi realizacjami twórczyń.

Tytuł wystawy „Pasje” z pełną premedytacją nawiązuje do dwuznaczności słownikowej tego terminu. Odnosi się bowiem zarówno do pasji tworzenia, która u obu autorek jest bardzo silna, niepohamowana, wypływająca „wprost z ich trzewi”, dająca artystyczne spełnienie, ale także, a może przede wszystkim, do tematyki poruszanej przez obie twórczynie w ich pracach, do motywu cielesności, cierpienia, codziennej męki, egzystencjalnych lęków, osobistych − czasem traumatycznych − przeżyć.

Obie artystki wykorzystują niekiedy wątki autobiograficzne w pracach, choć każda na swój własny, indywidualny, intymny sposób. U obu temat kobiety jest niemalże dominujący. W przypadku Magdy Moskwy bardziej aluzyjny, jako przedstawienie szerzej cielesności człowieka, u Doroty Kuźnik zaś jako emanacja reprezentacji „kobiecości i kobiecego uniwersum”.

Twórczość „cielesna” Moskwy nigdy nie powstaje jednak w oderwaniu od duchowości. To ona ma dla artystki kluczowe znaczenie. Olej na płótnie, zaprawa kredowa na desce, z czasem, misternie uformowana w kształt fragmentu ciała ludzkiego sama zaprawa kredowa, stają się formą relikwiarza, jak podkreśla artystka „puszki dla ducha”, punktem wyjścia do „metafizycznego współodczuwania” przez odbiorcę jej „żywych”, turpistycznych obrazów czy haptycznych obiektów, wywołania w widzu silnego katharsis. Proces ten dokonuje się także poprzez niezwykle naturalistyczne uzewnętrznianie w jej obiektach, malarskich czy rzeźbiarskich, stanów emocjonalnych, psychiki, cierpienia portretowanych, w większości nieistniejących, osób, stanowiących uniwersalną reprezentację gatunku ludzkiego.

Moskwa celowo kondensuje istotne dla niej problemy. Używa do tego „kadrowania, skrótów myślowych, separacji, umieszczania wyabstrahowanych elementów na neutralnym tle”*, ponieważ te wszystkie, wykonywane z chirurgiczną precyzją, zabiegi działają silniej, mocniej, mówią znacznie więcej o naszej psychice, uczuciach czy ogólnej kondycji. Poprzez swoje prace powoli zaznajamia odbiorcę z wieloma, powszechnie − także współcześnie − uważanymi za wstydliwe, fragmentami ciała, zmusza widza do wejrzenia „pod skórę”. Te działania artystki, mające na celu maksymalne sfokusowanie na ciało, powodują, że prace stałą się jeszcze bardziej uniwersalne. Następuje płynne przeniesienie organiczności ciała na powierzchnię abiektu – formy, która jednocześnie pociąga i odrzuca. Kilka lat temu Moskwa stwierdziła, że twórczość jest dla niej „sposobem na zaklinanie, ale też na oswajanie ciała, życia, lęków, uczuć, myśli…”, a „malarstwo to tylko proces materializacji... To, co jest bardzo żywe w wyobraźni, materializuje się w procesie malowania, jakby nabiera ciała”.

Dorota Kuźnik dokonuje zaś intymnej wiwisekcji osobistych doświadczeń, które łączy w uniwersalną opowieść na płótnie lub desce z przeżyciami dotykającymi każdą współczesną kobietę, problemami jej codziennej egzystencji oraz, w większości, tradycyjnie postrzeganą rolą kobiety we współczesnej kulturze i patriarchalnym społeczeństwie. Artystka na płaskiej powierzchni dokonuje swoistej syntezy kobiecości, maluje współczesny kobiecy wizerunek z całym bagażem zarówno jej dawnego, jak i aktualnego statusu, życiowych, przypisanych przez ogół społeczeństwa, wytresowanych od najmłodszych lat ról, czy codziennych, szczelnie skrywanych w zaciszu domowym, dramatów.

Kuźnik także sięga w głąb kobiecej psychiki, uniwersalizuje emocje, jakie targają kobietami, dotyka ponadczasowych, trudnych tematów, jak macierzyństwo, czy jego świadomy brak, idea siostrzeństwa, presja otoczenia związana z określonymi, ustalonymi od wieków zachowaniami i oczekiwaniami względem kobiet, ale także motyw kobiecej androgyniczności jako przykład idealnego, dwujednego bytu. Wielokrotnie podkreśla, iż w swoim malarstwie próbuje „redefiniować i reinterpretować” tradycyjne pojęcie kobiecości.

Niewyczerpanym źródłem inspiracji dla obu artystek jest historia kultury europejskiej. Magda Moskwa w kręgu swoich artystycznych zainteresowań od lat umieszcza sztukę gotycką, wczesnorenesansowe malarstwo sakralne, malarstwo ikonowe. Inspiruje się jednak nie „konkretnymi dziełami czy artystami, co samą istotą, zasadą czy mocą oddziaływania”. W przypadku Doroty Kuźnik są to późny gotyk, wczesny i dojrzały renesans, szczególnie XVI-wieczna sztuka Europy Północnej, a także realizm XIX wieku. Artystka posługuje się formalnymi cytatami „konwencji i schematów obrazowania” charakterystycznymi szczególnie dla malarstwa średniowiecznego i wczesnorenesansowego, tworząc osobiste amplifikacje, opowiadające o ponadczasowych historiach/herstoriach. Podobnie jak Magdalena Moskwa odwołuje się także do tradycji polskiego barokowego portretu trumiennego, a co za tym idzie do motywu śmierci, bliskiego również obydwu artystkom, które uważają za Hansem Beltingiem, że śmierć „była i jest wciąż najsilniejszą motywacją dla ludzkiej praktyki obrazowej”**, a przedstawianie śmierci stanowi próbę jej obłaskawiania w czasach, gdy powszechne jest wypieranie śmierci ze świadomości współczesnych, jej łatwa anihilacja z wygodnego, konsumpcyjnego życia.

Historie opowiadane przez obie artystki wciągają, nie pozwalają na odwracanie naszego wzroku, hipnotyzują swoim „urokiem”, poruszając najczulsze struny, skłaniają do refleksji, niekiedy wstrząsają, ale nie pozostawiają obojętnymi. Warto się w nie „zanurzyć”.

Małgorzata Dzięgielewska, tekst do wystawy

* Wszystkie cytaty pochodzą z wywiadu Katarzyny Kowalskiej z Magdaleną Moskwą pt. Tchnienie w tkankę obrazu, https://ownetic.com/magazyn/2013/magdalena-moskwa-katarzyna-kowalska-tchnienie-w-tkanke-obrazu/

** Dorota Kuźnik, tekst towarzyszący wystawie „Dorota Kuźnik, Magdalena Moskwa. Pasje”, Miejska Galeria Sztuki w Łodzi, kps, 2024.

Dorota KUŹNIK (ur. 1975, Oleśnica) – absolwentka Wydziału Malarstwa i Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, gdzie w 2016 roku uzyskała dyplom z wyróżnieniem w Pracowni Malarstwa prof. Aleksandra Dymitrowicza i Pracowni Multimediów prof. Wojciecha Pukocza. W 2000 roku ukończyła także studia filologiczne na kierunku filologia germańska w Uniwersytecie Wrocławskim, a w 2005 Studia Podyplomowe w Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego. Autorka wystaw indywidualnych, a także uczestniczka wystaw zbiorowych. Brała udział w Międzynarodowym Konkursie YICCA International Contest of Contemporary, oraz w 16. Warszawskich Targach Sztuki w Arkadach Kubickiego oraz 18. i 19. Warszawskich Targach Sztuki w Hali EXPO XXI w Warszawie. Nominowana w 2015 roku do II etapu Konkursu Malarskiego „POSTAWY” na najciekawszą postawę artystyczną wśród studentów kierunku malarstwo Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu. Jest laureatką wyróżnienia honorowego w 27. Ogólnopolskim Przeglądzie Malarstwa Młodych „Promocje” w Legnicy i finalistką 5. Triennale Malarstwa Współczesnego „Jesienne Konfrontacje” w Rzeszowie (2019), gdzie znalazła się wśród 15 artystów nominowanych do nagrody. W 2020 została finalistką IV Ogólnopolskiego Konkursu Malarskiego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. W roku 2022 została ponownie finalistką tego konkursu. Jest również laureatką wyróżnienia honorowego Podkarpackiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych na 6. Triennale Malarstwa Współczesnego „Jesienne Konfrontacje”, Rzeszów 2022, a także finalistką I Ogólnopolskiego Konkursu Malarskiego im. Krzysztofa Grzesiaka w Wieży Ciśnień – oddziale Muzeum w Lęborku.

Twórczość głównie w zakresie malarstwa olejnego na płótnie i desce.

Magdalena MOSKWA (ur. 1967, Poddębice) – malarka, fotografka, projektantka obiektów-ubrań o nieużytkowym charakterze, haftów, zapachów i obiektów olfaktorycznych. Ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych im. Wł. Strzemińskiego w Łodzi (obecnie Akademia Sztuk Pięknych), uzyskując dyplom w 1996 w pracowni malarstwa i pracowni druku dekoracyjnego. W 1994 roku otrzymała stypendium Ministra Kultury i Sztuki, a rok później II Nagrodę w Konkursie im. Wł. Strzemińskiego – Sztuki Piękne. W 2015 roku otrzymała Gwarancję Kultury 2015 przyznawaną przez TVP Kultura w kategorii Sztuki wizualne. Laureatka Nagrody im. Jana Cybisa w 2020 roku. W 2023 roku otrzymała Nagrodę Prezydenta Miasta Łodzi za osiągnięcia oraz działalność w dziedzinie twórczości artystycznej.

Jej prace znajdują się w wielu kolekcjach publicznych i prywatnych w Polsce, m.in. w Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Narodowym w Warszawie, Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie, Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi, Kolekcji Regionalnej Zachęty Sztuki Współczesnej w Szczecinie.

Artystka mieszka i pracuje w Łodzi.